Ανθρωπική Αρχή

Η ανθρωπική αρχή είναι μια μάλλον φιλοσοφική παρά επιστημονική αρχή, καθώς δεν χρησιμοποιείται για την εξαγωγή φυσικών συμπερασμάτων αλλά για να δώσει απάντηση σε περισσότερο φιλοσοφικούς προβληματισμούς. Για να γίνω πιο συγκεκριμένη, στη φυσική και ιδιαίτερα στην κοσμολογία υπάρχει το πρόβλημα των φυσικών σταθερών ή των αρχικών συνθηκών. Δηλαδή ακόμα και στην υποθετική περίπτωση που θα είχαμε διατυπώσει με ακρίβεια όλους τους νόμους της φύσης θα παρέμενε το ερώτημα γιατί οι φυσικές σταθερές έχουν αυτή την τιμή. Εδώ έρχεται ο ρόλος της ανθρωπικής αρχής. Υπάρχουν δύο διατυπώσεις της, η ισχυρή και η ασθενής:

Το Σύμπαν είναι έτσι όπως είναι γιατί αν ήταν αλλιώς δεν θα υπήρχαμε για να το παρατηρήσουμε [ΑΣΘΕΝΗΣ]
Το Σύμπαν είναι έτσι όπως είναι γιατί υπάρχουμε εμείς [ΙΣΧΥΡΗ]

Η ισχυρή ανθρωπική αρχή θυμίζει λίγο την θεϊστική, ανθρωποκεντρική αντίληψη ότι το σύμπαν φτιάχτηκε για μας και δεν έχει πολλούς υποστηρικτές στην επιστημονική κοινότητα. Αντίθετα η ασθενής δεν υπαινίσσεται ότι έχουμε κάποιο ιδιαίτερο ρόλο στο σύμπαν εκτός από αυτόν του παρατηρητή. Για παράδειγμα γνωρίζουμε ότι αν η σταθερά λεπτής υφής είχε λίγο διαφορετική τιμή από αυτή που μετράμε τα άτομα θα ήταν ασταθή. Όμως αν τα άτομα ήταν ασταθή δε θα μπορούσε να δημιουργηθεί ζωή όπως τη γνωρίζουμε επομένως δε θα υπήρχαν και παρατηρητές ώστε να τη μετρήσουν. Η ανθρωπική αρχή μπορεί να μελετηθεί και υπό το πρίσμα της θεωρίας των πολλών συμπάντων. Πολλές σύγχρονες κοσμολογικές θεωρίες δέχονται την ύπαρξη πολλαπλών συμπάντων με διαφορετικές φυσικές σταθερές το καθένα. Επομένως μπορούμε να πούμε ότι ζούμε στο συγκεκριμένο σύμπαν γιατί απλά στα άλλα δεν θα μπορούσε να εμφανιστεί ζωή και να εξελιχθεί. Βέβαια υπάρχουν και αντιρρήσεις ως προς τη χρήση της ανθρωπικής αρχής. Η πρώτη είναι ότι δεν γνωρίζουμε άλλες μορφές ζωής εκτός από αυτές που παρατηρούμε στη γη. Δηλαδή δε γνωρίζουμε αν σε κάποιο σύμπαν με διαφορετικες αρχικές συνθήκες θα μπορούσαν να εμφανιστούν νοήμονες παρατηρητές οι οποίοι όμως διαφέρουν ουσιαστικά από τον άνθρωπο. Η δεύτερη είναι ότι η χρήση της, σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να παρεμποδίσει την έρευνα. Για παράδειγμα, η επιπεδότητα του σύμπαντος, μία εκ πρώτης όψεως εξαιρετικά απίθανη αρχική συνθήκη, μπορεί να εξηγηθεί πλέον με τη θεωρία του κοσμολογικού πληθωρισμού χώρις τη χρήση της ανθρωπικής αρχής. Κλείνοντας, θα έλεγα ότι η ανθρωπική αρχή είναι μια ευφυής φιλοσοφική επινόηση και ένας ενδιαφέρον τρόπος να κοιτάζουμε το σύμπαν χωρίς να καταφεύγουμε σε θεϊστικές παραδοχές. Δεν πρέπει όμως να γίνεται κατάχρηση της αλλά να αφήνουμε πρώτα τον απαραίτητο χώρο για φυσικές εξηγήσεις.