Κυριακή 14 Νοεμβρίου 2010

Χορτοφαγική διατροφή και αντισπισισμός

Τους τελευταίους 6 μήνες είμαι χορτοφάγος (δεν τρώω κρέας, ψάρι, τρώω τυρί και αυγά). Ήθελα να γράψω μία ανάρτηση για τους λόγους που με οδήγησαν σε αυτήν την επιλογή, τα επιχειρήματα εναντίον αλλά και τους προσωπικούς μου προβληματισμούς.
Καταρχάς ο βασικός λόγος που με οδήγησε σε αυτό ήταν ηθικός και όχι διατροφικός. Πάντα διαφωνούσα ηθικά με τη δολοφονία και την εκμετάλλευση των ζώων ενώ, καθώς έχω μεγαλώσει με κατοικίδια ζώα, μπορούσα να δω τις ομοιότητες με τους ανθρώπους αλλά και το συναισθηματικό δέσιμο που μπορεί να αναπτυχθεί μεταξύ τους. Από την άλλη θεωρώ ότι είμαι τόσο ανίκανη να σκοτώσω ζώο όσο και άνθρωπο. Οπότε κάποια στιγμή συνειδητοποίησα ότι το κρέας που έτρωγα ήταν μια υποκρισία, ένα καμουφλάρισμα του τι πραγματικά είναι. Χαρακτηριστικά πάντα με αηδίαζε ό,τι έμοιαζε με ζώο και τελικά έτρωγα τα μπιφτέκια μου μόνο λόγω ευκολίας χωρίς να σκέφτομαι από που προέρχονταν.
Αυτό το σκεπτικό μπορεί σε κάποιους να φαίνεται συναισθηματικό και αφελές. Στην ουσία όμως είναι η αρχή για έναν ολόκληρο τρόπο σκέψης που δίνει στους ανθρώπους και τα ζώα ίσα δικαιώματα, τον αντισπισισμό (σπισισμός: κατά τον ρατσισμό, η αντίληψη ότι κάποια είδη έχουν περισσότερα δικαιώματα από άλλα). Ήδη ακούω τις πρώτες αντιδράσεις πάνω σε αυτό. Προφανώς τα ανθρώπινα και μη ζώα, αλλά και αυτά μεταξύ τους δεν είναι ίδια αλλά ούτε έχουν και τις ίδιες ανάγκες. Δεν έχουν ανάγκη για παράδειγμα από μόρφωση και στέγη από ρούχα και βιβλία. Έχουν όμως κάποιες ανάγκες τις οποίες παραβιάζουμε. Την ανάγκη να μην πονάνε, να ζουν ελεύθερα, να ζουν μια ολοκληρωμένη ζωή. Επομένως η λογική του αντισπισισμού δεν είναι ότι άνθρωποι και ζώα θέλουν τα ίδια πράγματα αλλά ότι έχουν το ίδιο δικαίωμα να ικανοποιούν τις ανάγκες τους. Οι άνθρωποι παραβιάζουμε τα δικαιώματα των ζώων με πολλαπλούς τρόπους: με την θανάτωση τους, με το βασανισμό τους, με τη χρήση τους για τη διασκέδαση μας. Στις πιο ακραίες μορφές όπως το κυνήγι, η κακοποίηση κατοικίδιων ζώων και οι ταυρομαχίες αυτό γίνεται συστηματικά με μόνο στόχο την "ψυχαγωγία".
Σε αυτή τη λογική έχω ακούσει δύο σοβαρές ενστάσεις τις οποίες θα σχολιάσω. Η πρώτη είναι που βάζουμε το όριο σε αυτό. Δηλαδή μήπως δεν έχουν και τα φυτά και τα βακτήρια δικαίωμα στη ζωή; Η αλήθεια είναι ότι η γραμμή δεν είναι ξεκάθαρη καθώς
η ζωή εξελίχθηκε σε ένα συνεχές. Το προσωπικό μου όριο αφορά τα ζώα που αισθάνονται και πονούν καθώς αυτά βλάπτονται από την εκμετάλλευση, το βασανισμό και τη θανάτωση τους. Είναι το ίδιο σκεπτικό όπως στην έκτρωση που νομιμοποιείται μέχρι να αρχίσει να σχηματίζεται το νευρικό σύστημα του εμβρύου. Δέχομαι σίγουρα μια συζήτηση πάνω στο που βάζουμε τη γραμμή αλλά δεν δέχομαι ότι η αυθαιρεσία της είναι επιχείρημα ενάντια στη χορτοφαγία. Αν ήταν έτσι θα ήταν επιχείρημα ενάντια στο φόνο ανθρώπου το ότι σκοτώνουμε ζώα για να τα φάμε, αλλά δε βλέπω να χρησιμοποιείται πολύ συχνά.
Η δεύτερη ένσταση είναι ότι τα ίδια τα ζώα σκοτώνουν για να φάνε. Εδώ ουσιαστικά ξεχνάμε ότι η φύση δεν έχει ηθική. Λειτουργεί με βάση του τι είναι πιο ωφέλιμο για τα γονίδια, ακόμα και αν αυτό είναι να φας το ένα από τα παιδιά σου. Όμως ο άνθρωπος έχει πλέον ξεφύγει από αυτό. Έχει αναπτύξει λογική, συνείδηση και ηθική και έχει πάψει να δρα με αυτά τα κριτήρια σε ένα μεγάλο βαθμό. Για παράδειγμα πολλά κράτη δεν επιβάλλουν τη θανατική ποινή ακόμα και σε άτομα που έχουν
διαπράξει φόνο. Η ηθική της κοινωνίας σε αυτή την περίπτωση έχει ξεπεράσει την ηθική του δράστη ο οποίος μπορεί να μην είχε καν συνείδηση λόγω νοητικής στέρησης ή ψυχιατρικών προβλημάτων. Επομένως δεν νομίζω ότι μπορεί να είναι πλέον επιχείρημα ούτε μέτρο σύγκρισης το τι κάνουν τα ζώα στο φυσικό τους περιβάλλον.
Το επόμενο ερώτημα που τίθεται είναι το κατά πόσο αυτή η διατροφή είναι υγιεινή και ωφέλιμη για τον άνθρωπο. Πολλοί χορτοφάγοι επιλέγουν να επιμείνουν στο ότι η φυσική διατροφή του ανθρώπου είναι η χορτοφαγία. Εγώ θα διαφοροποιηθώ από αυτή τη στάση. Είναι αλήθεια ότι κατά την εξέλιξη του ανθρώπου κάποια στιγμή υπήρξε μία μετάβαση από την ωμοφαγική-χορτοφαγική διατροφή σε αυτήν που περιελάμβανε και κυνήγι. Ωστόσο δε νομίζω ότι καμία από τις 2 αυτές παλαιολιθικές διατροφές μπορεί να χρησιμεύσει ως επιχείρημα σήμερα. Ο τρόπος ζωής και τα προϊόντα της διατροφής μας έχουν αλλάξει ριζικά για να υπάρξει σύγκριση, ενώ δεν νομίζω ο προϊστορικός άνθρωπος να ήταν ένα πρότυπο διαβίωσης. Ο μέσος όρος ζωής ήταν πολύ χαμηλότερος, οι άνθρωποι αποδεκατίζονταν από ασθένειες και συχνά υπόφεραν από την πείνα.
Επομένως νομίζω ότι το πραγματικό ερώτημα είναι κατά πόσο ο σύγχρονος άνθρωπος με τον συγκεκριμένο τρόπο ζωής μπορεί να πάρει τα απαραίτητα θρεπτικά συστατικά από μια χορτοφαγική ή και μια
vegan διατροφή. Η απάντηση είναι μπορεί να τα πάρει και με τις 3 διατροφές (και τη κρεοφαγία) αρκεί να προσέχει να τρώει σωστά και να επιλέγει τροφές από όλες τις ομάδες. Η κρεοφαγία μπορεί να οδηγήσει ευκολότερα σε παχυσαρκία και χοληστερίνη ενώ η χορτοφαγία σε αναιμία και έλλειψη Β12. Ειδικά όσον αφορά τον βεγκανισμό όσοι τον ακολουθούν πρέπει να παίρνουν συμπληρώματα Β12 ή εμπλουτισμένα τρόφιμα. Ο λόγος είναι ότι η Β12 παράγεται από μύκητες στο χώμα και καθώς πλέον καθαρίζουμε τα φρούτα και τα λαχανικά μας η ποσότητα που παίρνουμε από τις φυτικές τροφές είναι πολύ μικρή.
Το σίγουρο λοιπόν είναι ότι μπορούμε
να είμαστε χορτοφάγοι και υγιείς. Το επόμενο ερώτημα είναι αναπόφευκτα ποια διατροφή ευνοεί τον πλανήτη. Εδώ η απάντηση είναι σαφής και είναι η χορτοφαγία. Από τη σχολική βιολογία είναι γνωστό ότι η βιομάζα μειώνεται σε κάθε στάδιο της τροφικής αλυσίδας. Επομένως η τροφή που παράγεται από την κτηνοτροφία είναι πολύ λιγότερη από αυτή που κατανάλωσαν τα χορτοφάγα ζώα. Καθώς ο άνθρωπος έχει κατακλύσει τον πλανήτη μια στροφή στη χορτοφαγία θα οδηγούσε σε μείωση της ανάγκης καλλιεργήσιμων εκτάσεων αλλά και σημαντική μείωση των αερίων του θερμοκηπίου που παράγονται στις κτηνοτροφικές μονάδες.
Άφησα εκτός το θέμα της ζωής των ζώων στις κτηνοτροφικές μονάδες, καθώς οι άθλιες συνθήκες που επικρατούν έχουν αρχίσει να γίνονται ευρέως γνωστές. Ήθελα να θίξω το θέμα περισσότερο από την αντισπισιστική του πλευρά, αν και προσωπικά έχω ακόμα πολύ δρόμο σε αυτή την κατεύθυνση. Έχω την ελπίδα όμως ότι έχει ξεκινήσει μια ευαισθητοποίηση ως προς τα δικαιώματα των ζώων που ίσως οδηγήσει σε μια αλλαγή...
(όσοι δε το έχετε δει το
earthlings είναι ένα ντοκιμαντέρ που δείχνει την έκταση της εκμετάλλευσης των ζώων από τον άνθρωπο)

9 σχόλια:

  1. Ωραία ανάρτηση, bozonio! Κάπως έτσι έφτασα κι εγώ στην χορτοφαγία και αμέσως μετά, πολύ σύντομα στον βεγκανισμό.
    Αρκεί να δει κανείς τι άγρια εκμετάλλευση υφίστανται τα λεγόμενα γαλακτοπαραγωγικά - αυγοπαραγωγικά ζώα για να μην ξαναβάλει στο στόμα του κανένα ζωικό παράγωγο...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Υπαρχει ενα χαωδες χασμα μεταξυ της ηθικης διαχειρισης των ζωων που χρησιμοποιουνται στην βιομηχανια τροφιμων και στην οικονομια, και του αντισπισισμου.
    Τα ζωα, δεν μπορουν να εξισωθουν με τον ανθρωπο,επειδη απλα ο ανθρωπος ειναι εξελικτικα χιλιομετρα μπροστα.
    Ακομα και η νομοθεσια που αφορα δικαιωματα των ζωων, αφορα τα ζωα για τα οποια ο ανθρωπος ειναι εξελικτικα συγγενης, και νιωθει καποια empathy για αυτα.
    Τα βλαβερα εντομα δεν εχουν νευρικο συστημα;

    Εν ολιγοις, νομιζω πως για να στηριξεις μια τοσο βαρυγδουπη προταση πρεπει να παρουσιασεις και αναλογη βαση.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Σαφως και υπάρχει ένα χάσμα για αυτό και δε μίλησα πουθενά για "ηθική διαχείρηση". Επίσης δε μίλησα για εξίσωση. Το κάθε ζώο έχει τις δικές του ανάγκες και αυτές δεν ταυτίζονται με του ανθρώπου.
    Αν γνώριζες την εξελικτική θεωρία θα ήξερες ότι όλα τα υπάρχοντα ζώα είναι το ίδιο "εξελιγμένα" προς διαφορετικές όμως κατευθύνσεις. Ο άνθρωπος έχει απλώς πιο πολύπλοκο εγκέφαλο και νεύρικο σύστημα.
    Όσο για τα βλαβερά έντομα, αν και προσωπικά αποφεύγω να τα σκοτώνω και προτιμώ να τα απομακρύνω, έχουν ένα υποτυπώδες νευρικό σύστημα αλλά δεν αισθάνονται συνειδητά τον πόνο. Βέβαια, όπως εξήγησα, αυτό δεν είναι επιχείρημα ενάντια στην χορτοφαγία όπως δεν είναι και ενάντια στον καννιβαλισμό.
    Τέλος δεν νομίζω ότι το μικρό μου άρθρο είναι μια ολοκληρωμένη επιχειρηματολογία υπέρ του αντισπισισμού. Είναι απλώς μια προσωπική προσέγγιση και ίσως ένα εναύσμα για να διαβάσει κάποιος κάτι περισσότερο από άλλους που το έχουν αναπτύξει πολύ περισσότερο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. καλησπερα!
    παρα το γεγονος οτι τον τελευταιο χρονο εχω αφαιρεσει το κρεας απο την διατροφη μου νιωθω τυψεις και για τα φυτα ...
    εχει αποδειχτει πειραματικα οτι τα φυτα αισθανονται και αντιδρουν σε σχεση με το περιβαλλον τους. ειναι ηθικο να τα τρωμε απλως επειδη δεν μπορουμε να αντιληφθουμε τις αντιδρασεις τους με τις δικες μας αισθησεις?

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Μαυροπρόβατε, κανένα είδος ζωντανού οργανισμού δεν είναι ούτε χιλιοστό "μπροστά" εξελικτικά από κανένα άλλο. Όλα τα είδη εξελίσσονται για το ίδιο ακριβώς χρονικό διάστημα - από τότε που πρωτοεμφανίστηκε η ζωή μέχρι σήμερα. Δεν υπάρχουν "ανώτερα" ή "προχωρημένα" είδη.

    Μποζόνιο, σε καταλαβαίνω πάρα πολύ καλά. Κι εγώ ήμουν χορτοφάγος για 5 χρόνια για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Έπαψα να είμαι χορτοφάγος τη μέρα που ένιωσα ικανή να σκοτώσω για να φάω.

    Το όριο που λες, η διαχωριστική γραμμή, είναι βεβαίως αυθαίρετη. Πολλοί άνθρωποι, όπως εσύ, την τοποθετούν στα ζώα. Άλλοι την βάζουν στα σπονδυλωτά, άλλοι φτάνουν μέχρι ορισμένα κεφαλόποδα. Θεωρώ ότι ο λόγος είναι απλός: συναισθανόμαστε τον πόνο των όντων που είναι περισσότερο όμοια με εμάς. Ένας άνθρωπος με μέτρια ενσυναίσθηση μπορεί να μην θέλει να φάει θηλαστικά και πουλιά αλλά να τρώει ψάρια και θαλασσινά (παρόλο που τα χταπόδια έχουν πολύ ανεπτυγμένο νευρικό σύστημα και υψηλή ευφυία), ένας άνθρωπος με μεγάλη ενσυναίσθηση μπορεί να μην θέλει να φάει κανένα ζώο, ένας άνθρωπος με μηδενική ενσυναίσθηση δεν έχει πρόβλημα να σκοτώσει και να φάει οτιδήποτε, ακόμη και άλλον άνθρωπο.

    Σαφώς και δεν υπάρχει τρόπος να καταδείξουμε αντικειμενικά ότι είναι "σωστό" να σκοτώνουμε αυτό και όχι το άλλο, ούτε ότι τα ζώα είναι πιο άξια να ζήσουν από τα φυτά. Φυσικά και όλα τα ζώα αισθάνονται, αυτά που έχουν νευρικό σύστημα δεν αισθάνονται "περισσότερο" ή "καλύτερα", απλώς αισθάνονται με τον ίδιο τρόπο που αισθανόμαστε κι εμείς, κι αυτό μας κάνει να τα συμπονάμε.

    Δεν νομίζω ότι χρειάζεται να προβληθούν "λογικά" επιχειρήματα γι' αυτό, το συναισθηματικό επιχείρημα "τα συμπονάω και γι' αυτό δεν θέλω να τα σκοτώσω" είναι υπέρ επαρκές, απολύτως έντιμο, και αδύνατον να καταρριφθεί.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Θυμήθηκα τώρα κάτι αστείο, θα το πω κι ελπίζω να μη θεωρηθεί ότι ρίχνω το επίπεδο:

    μια γνωστή μου εφάρμοζε ένα ιδιαίτερο είδος διατροφής, όπου ναι μεν έτρωγε ζώα, αλλά ζώα που κατά την άποψή της δεν είχαν "ατομική προσωπικότητα" αλλά είχαν μόνο "συλλογική νοημοσύνη" επειδή ζούσαν σε μεγάλα κοπάδια (πως λέμε καλαμάρια, μαρίδες, τέτοια πράγματα).

    Κι ένας φίλος όταν το άκουσε τη ρώτησε:
    "Τρως και φαντάρους;" :-D

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. @Μελάνη
    Το επιχείρημα του συναισθήματος που λες μπορεί να είναι αρκετό για να σταματήσω εγώ ή εσύ να τρώμε κρέας ατομικά όμως δεν αρκεί σε κοινωνικό επίπεδο. Δε μπορούμε να βασιζόμαστε στην ενσυναίσθηση του καθενός για να φτιάξουμε την κοινωνική ηθική που εκφραζεται μέσα από τους νόμους. Φυσικά θα ήμουν εντελώς "αλλού" αν έλεγα να ποινικοποιηθεί η κρεοφαγία, αλλά το σκεπτικό πίσω από νόμους που δε θα χρειάζονταν, αν υπήρχε από όλους η ενσυναίσθηση, είναι το ίδιο. Πρέπει να υπάρχει και μία σειρά λογικών επιχειρημάτων για να πείσεις τους άλλους ως προς κάποια ηθική και τελικά να την εφαρμόσεις στην κοινωνία. Και θεωρώ ότι αυτά τα λογικά επιχειρήματα υπάρχουν στην περίπτωση της κρεοφαγίας.
    Αντίστοιχα για άλλα πράγματα που δεν υπάρχουν δεν υπαρχει και λόγος να τα θεωρούμε ηθικές επιταγές. Για παράδειγμα μπορεί να με απωθεί η ουρολαγνεία ή το να φοράς κίτρινο με πορτοκαλί αλλά δε θεωρώ ότι υπάρχουν κάποια λογικά επειχειρήματα ότι αυτές οι συμπεριφορές βλάπτουν κάποιον. Επομένως δε μπορει η απαγόρευση τους να είναι μέρος της κοινωνικής ηθικής. Ξέφυγα λίγο αλλά νομίζω είναι σοβαρό θέμα το πως δημιουργούμε την ηθική μας και αν είναι βασισμένη στη λογική ή στο προσωπικό συναίσθημα.

    Αλήθεια είμαι περίεργη πως αισθάνθηκες ξαφνικά ότι μπορούσες να σκοτώσεις. Μπόρεις να το αναπτύξεις λίγο παραπάνω; Εμένα μέχρι στιγμής μου συμβαίνει το αντίθετο, γίνομαι όλο και πιο ευαίσθητη...

    α και λολ για τους φαντάρους :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Συγγνώμη που άργησα τόσο να ξαναπεράσω.

    Λοιπόν, δεν ξέρω πώς θα σου φανεί, αλλά έγινε ως εξής: ήμουν μια μέρα στο σπίτι μιας φίλης που έψηνε μπριζόλες στα κάρβουνα, και ξαφνικά μου ήρθε όρεξη να φάω κρέας.
    Θες με χτύπησε η τσίκνα στα ρουθούνια - και δε μου φάνηκε σαν φρικtή αποφορά καμμένου πτώματος αλλά σαν ορεκτική μυρωδιά τροφής - θες να ήταν κάτι άλλο, δεν ξέρω. Αφήνω την ψυχανάλυση κατά μέρος.
    Έτσι πρόχειρα και πολύ επιπόλαια θα έλεγα ότι συναισθηματικά δεν ήθελα να σκοτώσω, αλλά το σώμα μου ήθελε να φάει κρέας, και κάπου υπερίσχυσε το δεύτερο.

    Εκείνη τη στιγμή σκέφτηκα ότι είναι υποκριτικό να λέω ότι δε θέλω να σκοτώσω και ταυτόχρονα να θέλω να φάω κρέας, οπότε ρώτησα τον εαυτό μου: θα σκότωνες τώρα ένα αρνί για να φας τα παϊδάκια? Απάντησα "ναι", και βούτηξα ένα παϊδάκι. Ακούγεται χυδαίο, και μάλλον είναι. Πάντως έτσι έγινε.

    Επειδή όμως με ανησυχούσε το ενδεχόμενο η καταφατική μου απάντηση εντός μου να ήταν επίσης υποκριτική (εύκολα λες στη θεωρία ότι θες να σκοτώσεις, αλλά τι γίνεται στην πράξη;), τεστάρισα τον εαυτό μου σε πρώτη ευκαιρία συνοδεύοντας ένα βοσκό στη σφαγή τριών κατσικιών, και διαπίστωσα ότι μπορούσα να το αντέξω.

    Έχω γράψει για όλα αυτά σε μια παλιά μου ανάρτηση με τίτλο Σφάγιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Ενδιαφέρον. Να και κάτι που δεν ήξερα. Ας το διαβάσουν καλά όσες και όσοι είναι σχολαστικοί με την διατροφή τους και προσέχουν το σώμα τους και πόσο μάλλον αυτοί που κυνηγούν το ιδανικό βάρος .είμαι και εγώ μια απ αυτές πάντως...

    ΑπάντησηΔιαγραφή